Λίκνο του Ολυμπισμού η Ηλεία, αφού εδώ γεννήθηκε ο πιο σημαντικός και διαρκής θεσμός του αθλητισμού, της ευγενούς άμιλλας και της ιεράς εκεχειρίας. Εδώ συνέρεαν κάθε τέσσερα χρόνια επί αιώνες, πολίτες από το γνωστό ελληνικό κόσμο για να λάβουν μέρος στους αγώνες.

Αρχαία Ολυμπία

Ιερή και παγκόσμια πόλη, που το ιερό της απλώνεται σε ένα μαγευτικό τοπίο, που ξεκινά από τους πρόποδες του κατάφυτου Κρονίου Λόφου ανάμεσα στον Αλφειό και τον παραπόταμο του Κλαδέου. Στο πανελλήνιο ιερό της αρχαιότητας διεξάγονταν κάθε τέσσερα χρόνια προς τιμήν των Διός η πιο Λαμπρή αγώνες των Ελλήνων, οι Ολυμπιακοί Αγώνες, ταυτισμένοι με τα ιδανικά της Ειρήνης που σφυρηλάτησαν για πολλούς αιώνες την ενότητα του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Γι’ αυτές ακριβώς τις ιδέες η περιοχή της Ολυμπίας ανακηρύχθηκε χώρα ιερή και απαραβίαστη, απαγορεύτηκε η είσοδος στρατού στο έδαφός της και καθιερώθηκε να σταματούν πόλεμοι και εχθροπραξίες σε όλη την Ελλάδα κατά την διάρκεια των αγώνων. Στην Ιερή Άλτη (Άλσος) της Ολυμπίας, η ζωή άρχισε με την αυγή των προϊστορικών χρόνων (2300-2100 π.χ.). Το ιερό της περιβαλλόταν από τείχος που διαχώριζε τους ναούς και τα θρησκευτικά οικοδομήματα από τα κοσμικά.

Εξέχουσα θέση ανάμεσα στα κτήρια, είχε ο ναός του Ολυμπίου Διός, κτισμένος από τον αρχιτέκτονα, Λίβωνα. Επίσης ο ναός της Ήρας, το Μητρώο, το Πρυτανείο και το Φιλιππείο, αποτελούσαν αριστουργηματικά οικοδομήματα που κοσμούσαν τον εσωτερικό χώρο του ιερού Αλσυλλίου. Πέρα από τα παραπάνω, σημαντική θέση στην ιστορία της Ολυμπίας, έχουν η Παλαίστρα, το περίφημο Στάδιο, το Γυμνάσιο, το εργαστήριο του Φειδία καθώς και ο Θεηκολεώνας, το Βουλευτήριο, η οικία και αψίδα του Νέρωνα και το Λεωνίδαιο.

Η εξέλιξη της Ολυμπίας βασίστηκε αποκλειστικά στους Ολυμπιακούς Αγώνες και την επίδρασή τους στον ελληνικό – και όχι μόνο – αρχαίο κόσμο. Όλες οι ελληνικές πόλεις και οι αποικίες τους στη Μεσόγειο, την Ιωνία και τον Εύξεινο Πόντο συμμετείχαν στις λατρευτικές και αθλητικές δραστηριότητες του ιερού αλλά και στη διαμόρφωσή του, χτίζοντας διάφορα οικοδομήματα και αφιερώνοντας χιλιάδες αγάλματα. Κατά την περίοδο της μεγάλης ακμής της, στην άλτη, βρίσκονταν περισσότερα από 3000 αγάλματα, προσφορές των ολυμπιονικών και αναθήματα ηρωικών πράξεων και νικών.

Σημαντικότερα θεωρούνται ο Ερμής του Πραξιτέλη, η Νίκη του Παιωνίου και τα αετωματικά συμπλέγματα του ναού του Ολυμπίου Διός.